Triangulatie

Liefde, macht en de ontkenning van de ander

 

 

 

 

​

Er zijn woorden die pas betekenis krijgen wanneer ze worden belichaamd. Triangulatie was voor mij zo’n woord. Het klinkt abstract, alsof het gaat om lijnen en hoeken, maar in werkelijkheid is het een snijpunt dat dwars door je hart gaat. Het is de ervaring dat liefde niet meer tussen twee mensen stroomt, maar altijd gespiegeld wordt via een derde. Het is het subtiele spel van vergelijking, rivaliteit en macht, waarin je nooit genoeg kunt zijn omdat er altijd iemand anders meekijkt — werkelijk of denkbeeldig.

 

Ik herinner me scherp hoe dit zich voltrok in de relatie met mijn ex, toen we na bijna drie maanden uit elkaar te zijn geweest opnieuw bij elkaar kwamen. In die tijd had zij seksueel contact gehad met twee mannen (waar ik van weet). Met één van hen was ze een relatie gestart, die ze beëindigde om terug te keren naar mij. Maar wat ik vroeg — of ze zijn contactgegevens wilde verwijderen of hem in elk geval wilde ontvolgen op Instagram — weigerde ze resoluut. Later zei ze ook nog: “Hij was echt heel leuk hoor,” bijna luchtig. Alsof die woorden niets betekenden. Toen ik antwoordde dat ze vrij was om naar hem terug te gaan, zei ze dat ze het zo niet bedoelde. Maar in die terloopse zin voltrok zich een breuk. Er kwam een derde in ons midden te staan, onzichtbaar maar allesbepalend.

 

Triangulatie werkt als een constante schaduw. Het maakt dat je nooit weet of de blik van de ander werkelijk op jou gericht is of op de spiegel die een ander haar voorhoudt. Wat er tussen ons speelde, werd daardoor nooit volledig wij, maar altijd ook hij. En het bleef niet bij dit ene moment. Steeds opnieuw schoof er een derde tussen ons in, waardoor ik begon te begrijpen hoe triangulatie werkt: niet als toevallige misstap, maar als terugkerend patroon.

 

 

 

Jaloezie, onzekerheid en macht

Een ander moment dat me is bijgebleven, kwam weken nadat het zich had voorgedaan. Ze vertelde me terloops dat haar ex, de vader van haar kinderen, haar had geappt met de vraag of ze alsjeblieft weer zijn vriendin wilde zijn. Geen open gesprek, geen direct delen van wat dit met haar deed — maar een achteloze mededeling, tussen neus en lippen door, alsof het niets voorstelde.

 

Juist die nonchalance was het snijpunt. Want in werkelijkheid was ik op slag uit balans: er stond een ander in de coulissen, een vroegere geliefde, die plotseling opnieuw in ons verhaal werd binnengehaald. Het was alsof de grond onder mijn voeten even verschoof. Niet omdat ik jaloers was op hem als persoon, maar omdat zijn aanwezigheid werd gebruikt om mijn plek te ondermijnen.

 

In psychologische zin is dit de kern van triangulatie: een derde figuur wordt geïntroduceerd, niet om het verhaal te delen of te begrijpen, maar om spanning te creëren. Het effect is verwarring, onzekerheid en een subtiele verschuiving van macht. Degene die trianguleert, kan zichzelf spiegelen aan de begeerte van de ander — ik word nog steeds gewild — en tegelijk de partner in een positie van onzekerheid dwingen: ben ik wel genoeg?

 

Daarmee vervormt triangulatie de dynamiek van intimiteit. Waar liefde een bedding kan zijn waarin twee mensen elkaar zien en erkennen, wordt er een scheur aangebracht: er ontstaat altijd een buitenstaander in het verhaal. En juist dat maakt dat de relatie nooit rust vindt, maar permanent uit evenwicht is.

 

 

 

De Ander die nooit echt aanwezig is

Het waren niet alleen vroegere geliefden die werden binnengehaald. Soms waren het zelfs toevallige passanten of verzonnen scènes die onze relatie binnendrongen. Tijdens een lunch werd dat pijnlijk zichtbaar. Zij was er al en zat verdiept in een boek over overprikkeling van het brein. Toen ik aanschoof, bladerden we door de menukaart, een moment van alledaagsheid. Maar plotseling schoof er iets anders tussen ons in. Ze begon te vertellen over twee mannen die naast haar aan het tafeltje hadden gezeten, vlak voordat ik kwam. Volgens haar was één van hen opgestaan met de woorden: “Kom, we gaan, mijn brein raakt overprikkeld.” Waarop de ander zou hebben geantwoord: “Niet alleen mijn brein.” Daarna keek ze me aan en voegde er met een glimlach aan toe: “Jij zou hem op zijn bek hebben geslagen als je hier was geweest.”

 

De absurditeit van die opmerking trof me. Ik ben geen gewelddadige vrouw en heb nog nooit fysiek geweld gebruikt in mijn leven, toch werd mij een rol opgedrongen in een fantasie die zich buiten mij had afgespeeld. Twee onbekenden werden als decor opgevoerd, hun woorden werden een spiegel waarin ik moest reageren, concurreren of me verdedigen.

 

Filosofisch gezien is dit de essentie van hoe triangulatie de ruimte tussen twee mensen vervormt. Waar een ik-jij-relatie zou kunnen ontstaan, zoals Martin Buber beschreef, werd ik gereduceerd tot een functie in een verhaal dat niet het mijne was — een ik-het-relatie. Ik werd niet gezien in mijn wezen, maar gebruikt als pion in een toneelstuk waar anderen, al dan niet aanwezig, de hoofdrol kregen.

 

Emmanuel Levinas zou zeggen dat hier de erkenning stokt: de ander verschijnt niet meer als een gelaat dat vraagt om verantwoordelijkheid, maar als een speler in een machtsspel. En René Girard zou er een echo in horen van mimetisch verlangen — het verlangen dat altijd via de ander loopt, nooit rechtstreeks, maar altijd in vergelijking.

 

 

 

De ultieme breuklijn – seksualiteit als toneel van triangulatie

Nergens werd haar triangulatie zo schrijnend als op het terrein van seksualiteit. Daar waar liefde een intieme bedding zou moeten vinden, werd het spel het hardst gespeeld. Misschien het meest pijnlijke voorbeeld voltrok zich rondom de BSO-medewerker van haar kinderen. Na meerdere keren onveilige seks met hem, hadden we afgesproken dat er geen privécontact meer zou zijn, dat er openheid en helderheid zou zijn wanneer hij tóch het initiatief daartoe nam. Veiligheid leek mogelijk, al was het broos. Maar weken later hoorde ik dat hij haar op verschillende momenten emoticons met hartjes had gestuurd. Die boodschap werd niet alleen terloops met mij gedeeld, de hele afspraak die wij hadden gemaakt over openheid werd door haar ontkend. Niet veel later bleek dat ze vrienden met hem wilde blijven, alsof alles wat eraan vooraf was gegaan — de onveilige seks, het liegen en bedriegen, het grensoverschrijdende gedrag — kon worden weggepoetst door het label vriendschap eraan te hangen.

 

Hier openbaarde zich de ultieme vorm van triangulatie: de intimiteit die exclusief zou moeten zijn, werd gedeeld met een ander en ik werd daarmee voortdurend op afstand gezet. Seksualiteit werd niet langer een plek van ontmoeting, maar een instrument waarmee macht, geheimhouding en verwarring in stand werden gehouden.

 

 

​

Verborgen narcisme en triangulatie als manipulatie

Juist hier werd duidelijk dat triangulatie niet zomaar een willekeurige dynamiek was, maar een strategie. Voor iemand met verborgen narcisme is triangulatie geen toevallige ontsporing, maar een zorgvuldig gekozen middel. Het is een manier om macht te behouden, om controle te voelen en om zichzelf bevestigd te zien in de begeerte van anderen. In wezen haalt de narcist niet zozeer voeding uit de derde persoon zelf, maar uit het effect dat die derde heeft op de partner en de onderlinge dynamiek. De aanwezigheid van een ander — werkelijk of denkbeeldig — wordt een instrument om twijfel te zaaien, om de balans te verschuiven en om te laten zien: ik ben nooit van jou alleen.

 

Daarmee wordt triangulatie een manier om intimiteit te ontwijken. Want waar liefde om nabijheid vraagt, stelt triangulatie afstand veilig. De blik hoeft nooit volledig op jou gericht te zijn; er is altijd een ander in de coulissen die het spel openbreekt. Voor de narcist betekent dit dat echte kwetsbaarheid wordt vermeden. Ze hoeven zichzelf nooit helemaal te laten zien, omdat de relatie steeds onderbroken wordt door een derde die de aandacht afleidt.

 

Wat eruit gehaald wordt, is dus niet liefde, maar macht. Geen werkelijke ontmoeting, maar een bevestiging van het eigen bestaan via de verwarring van de ander. Triangulatie is in die zin niet zozeer een gebaar naar de derde, maar eerder een gebaar tegen de partner: een subtiele, maar voortdurende ontkenning van de mogelijkheid tot veilige bedding.

 

 

 

De wond van triangulatie – waarheid en innerlijkheid

Voor degene die dit ondergaat, is het verwoestend. Want wat triangulatie zo vernietigend maakt, is niet alleen dat er een derde wordt binnengehaald. Het is dat jouw werkelijkheid langzaam wordt uitgehold. De blik van de ander schuift telkens weg: vandaag naar een vroegere geliefde, morgen naar een collega, overmorgen naar de BSO-medewerker van haar kinderen en volgende week naar iemand die er helemaal niet is behalve in haar verhaal. Jij staat er wel, maar wordt niet werkelijk gezien. Je wordt onderdeel van een spel dat jou voortdurend van je kern verwijdert.

 

Wat overblijft is niet alleen wantrouwen, maar ook een werkelijkheid die langzaam diffuus wordt. Ik herinner me hoe ze me vertelde dat ze, na een ruzie waarbij we weer even uit elkaar waren gegaan, haar ex had gevraagd sigaretten te brengen. Ze was verdrietig, zei ze, en ze had samen met haar ex lepeltje-lepeltje op de bank gelegen. Toen hij wegging, zou hij geprobeerd hebben haar te zoenen, maar volgens haar had ze haar hoofd afgewend. Zo werd het verhaal verteld: genoeg om de indruk te wekken dat er grenzen waren, maar ook genoeg om mij achter te laten met vragen die nooit meer beantwoord zouden worden. Want wat er werkelijk die avond is gebeurd, zal ik nooit weten.

 

Dat is de wreedste uitwerking van triangulatie: dat de waarheid altijd diffuus blijft. Er wordt net genoeg gedeeld om spanning te zaaien, maar nooit zoveel dat je een houvast hebt. Het is de kunst van het onvolledige verhaal — en juist dat maakt dat je als partner gevangen blijft in twijfel, verlangen naar helderheid en de pijn van een waarheid die steeds net buiten bereik blijft.

 

Voor mij voelde het alsof de grond telkens onder mijn voeten weggetrokken werd. Niet per se omdat ik bang was om haar te verliezen aan iemand anders, maar omdat ik mijn plek niet bevestigd zag. Triangulatie maakt dat je voortdurend moet bewijzen dat je bestaat, dat je genoeg bent en dat je werkelijk aanwezig bent. En juist dat bewijs zou nooit geleverd kunnen worden, omdat de regels van het spel steeds veranderden.

 

Mijn dagboeken werden in die tijd mijn redding. Daar kon ik woorden geven aan wat er werkelijk gebeurde, hoe subtiel de dynamieken ook waren. Op papier wist ik: dit is de waarheid. Het gaf me een anker in een zee van gaslighting en verwarring. Want waarheid heeft een innerlijke klank. Je voelt het, al wordt het door je omgeving ontkend.

 

Precies daar raakt triangulatie aan iets groters: het is niet alleen een relationele dynamiek, het is een aantasting van innerlijkheid. Waar liefde vraagt om openheid, waarheid en aanwezigheid, wordt triangulatie een toneel waarin waarheid verschuift naar strategie. Wat rest is een leegte die zich vermomt als verbinding, maar in wezen geen bedding heeft.

 

 

​

Slotbeschouwing – Triangulatie als spiegel van een cultuur

Wat ik in mijn relatie heb ervaren, was pijnlijk persoonlijk. Maar triangulatie overstijgt het private domein. Het is ook een spiegel van de wereld waarin we leven. Een cultuur die drijft op vergelijking, competitie en schaarste. Kapitalisme voedt zich met triangulatie: je bezit nooit genoeg, want er is altijd iemand die meer heeft. Je bent nooit mooi genoeg, want er is altijd een ander die aantrekkelijker is. Er is altijd een derde die jouw plek relativeert.

 

Zo wordt het sociale weefsel doordrongen van dezelfde logica: een voortdurende dreiging van vervangbaarheid. Net als in de intieme relatie, maakt dit dat vertrouwen en rust nauwelijks een bedding vinden. Verbinding wordt verward met bezit, erkenning met status en liefde met een spel van spiegelingen.

 

Tegenover dit alles staat een ander principe. Liefde als dragende grond, als bedding. Liefde heeft geen derde nodig om zichzelf te bevestigen, geen competitie om haar waarde te bewijzen. Werkelijke liefde herkent de ander niet als pion in een toneelstuk, maar als wezen dat er is. Alleen in die zuivere erkenning kan innerlijkheid zich openen en kan waarheid wortel schieten.

 

Triangulatie laat zien wat er gebeurt als die bedding ontbreekt: de verbinding wordt een strijdveld, waarheid raakt diffuus en de ziel ervaart eenzaamheid midden in een relatie. Maar juist door die ervaring werd voor mij duidelijk dat er een ander pad bestaat. Een pad waarin liefde niet gebouwd is op schaarste, maar op overvloed. Niet op vergelijking, maar op aanwezigheid.

 

Misschien is dat wel de diepste betekenis die ik aan dit alles kan geven: triangulatie onthult hoe kwetsbaar we zijn wanneer liefde tot strategie verwordt. En tegelijk wijst het naar de noodzaak van een liefde die werkelijk draagt — niet als machtsspel, maar als weefsel van erkenning, waarheid en verbondenheid.

 

Toch is er ook een andere kant aan triangulatie, een kant die bijna tragisch is. Want wie triangulatie inzet, toont daarmee niet alleen macht en manipulatie, maar ook een diepe leegte. Het is een poging om zichzelf bevestigd te voelen via de ogen van een ander, maar nooit rechtstreeks, nooit in de kwetsbare nabijheid van de partner. Er is altijd een derde nodig, een spiegel die de eigenwaarde kunstmatig in stand houdt.

 

Dat maakt triangulatie tot een armoedig spel. Even lijkt het iets te geven — de ervaring nog begeerd te worden, nog gewild te zijn en altijd alternatieven achter de hand te hebben — maar in wezen ondermijnt het precies datgene waar het zo naar hunkert: intimiteit en veiligheid. Het is alsof je dorst probeert te lessen met zout water. Je drinkt, maar raakt alleen maar verder uitgedroogd.

 

Daarom is triangulatie niet enkel wreed voor degene die het ondergaat, maar ook tragisch voor degene die het inzet. Wat verlangd wordt, is liefde. Wat gezocht wordt, is erkenning. Maar wat gekozen wordt, is een omweg die beide onmogelijk maakt. In plaats van de bedding van waarheid, ontstaat een toneel van spiegels, waarop de ander alleen maar op steeds meer afstand wordt gezet.

 

Maar tragiek is niet hetzelfde als onschuld. Het feit dat iemand innerlijk arm is, neemt de destructieve kracht van hun handelen niet weg. Triangulatie is niet slechts een teken van leegte, het is ook een daad van ontkenning en ontmenselijking van de ander. Dat dubbele maakt het zo verraderlijk: er zit verdriet onder, maar het effect is vernietigend.